Uitdagingen en kansen op de Duitse mestmarkt

Net als Nederland kampt Duitsland met milieuproblemen vanwege hoge stikstofoverschotten in de landbouw. ​​Bovendien is het grootste deel van de mest die vanuit Nederland naar Duitsland wordt geëxporteerd, gericht op regio's die al te maken hebben met de hoogste stikstofoverschotten en verhoogde nitraatconcentraties in het grondwater. De nitraatconcentraties in het Duitse grondwater hebben in veel gebieden de aanvaardbare niveaus overschreden. 

Nu het mesttransport toeneemt en naleving van de Europese nitraatrichtlijn belangrijker wordt, is er in Duitsland nieuwe federale en staatswetgeving ingevoerd. Deze wetgeving omvat aanvullende administratieve vereisten voor mestimport en beperkingen op mesttoepassing. Mesttransport wordt gereguleerd door de deelstaten, met regionale online rapportagesystemen die alle mesttransporten registreren. Als gevolg van dit strengere beleid is de mestimport van Nederland naar Duitsland sinds 2016 met 50% afgenomen.

De meeste resterende export gaat nog steeds naar de grensregio. Ondertussen is de export van regio's als Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen naar andere regio's in Duitsland of naar andere landen bijna verdubbeld. Omdat de landbouw in Duitsland grote regionale verschillen kent in de veedichtheid – de hoogste dichtheden liggen in het zuidoosten en noordwesten van het land – zijn er vergelijkbare verschillen in stikstofoverschotten.

In regio's met grootschalige akkerbouw is mest waardevol voor het verbeteren van de bodemkwaliteit. Vooral wanneer de prijzen voor kunstmest hoog zijn, wordt mest waardevoller. De distributie van mest helpt om de stikstofoverschotten van het land op te lossen. Om de handel in dierlijke mest in Duitsland te bevorderen, zijn er verschillende online mesthandelsplatformen om vraag en aanbod te organiseren. Sommige hiervan zijn regionaal en sommige worden gefinancierd door de overheid.

In 2014 ging 75% van alle exportbewegingen naar Nordrhein-Westfalen, dit is gedaald tot 57% in 2024. Tegelijkertijd is de export naar deelstaten verder weg van Nederland toegenomen van 20% naar 34%. In 2022 waren de omstandigheden voor mestexport ideaal: hoge kunstmestprijzen in Duitsland en hoge afzetprijzen in Nederland. Desondanks was de netto waarde van melkveedrijfmest in Duitse akkerbouwgebieden maar 2,22 euro per kubieke meter. Zelfs met mestafvoerkosten in Nederland boven de 35 euro per kuub, moeten transporteurs vaak retourvrachten regelen om rendabel te kunnen rijden. Dit maakte het exporteren van mest over lange afstanden nog steeds onaantrekkelijk.

Volgens een enquête onder leden van Cumela vormen nieuwe en licht afwijkende rapportagevereisten in de 16 Duitse deelstaten een extra barrière voor het ontwikkelen van een bedrijfsnetwerk buiten de Nederlandse grens. De meeste deelstaten hebben het verplichte registratie- en rapportagesysteem volledig gedigitaliseerd om de mesthandel gemakkelijker te maken.

De Duitse mestmarkt is groot maar verzadigd, vooral in de buurt van de Nederlands-Duitse grens. De potentie om dierlijke mest te exporteren naar andere regio's verder van Nederland hangt af van verschillende factoren. Hieronder vallen onder meer de prijzen van kunstmest, de kosten voor de afvoer van mest in Nederland, de betaalbaarheid van nieuwe technologieën en of akkerbouwers organische meststoffen verkiezen boven kunstmest.